هَذَا بَلَاغٌ

وَ أُوصِیکُمْ بِذِکْرِ الْمَوْتِ وَ إِقْلَالِ الْغَفْلَةِ عَنْهُ. (خطبه 188)

ترجمه: و شما را به یاد مرگ و کاستن از فراموشی آن سفارش می‌کنم.

توضیح:

مطلب مهم و مفید (الف) را در نظر بگیرید.

ما آن را می‌دانیم، اما در میان توده انبوه دانستنی‌های ما شناور شده و از توجه ما خارج است. به همین سبب ارزش و اهمیت آن مغفول واقع می‌شود. در چنین حالتی، ذکر یا تذکر باعث می‌شود که مرتب آن را از میان آن توده انبوه بیرون بکشیم و متوجه محوریت آن باشیم. تفاوت ذکر و تذکر در این است که ذکر یادآوری خودمان به خودمان است، اما تذکر یادآوری دیگران به ماست.

ما می‌دانیم مرگی هست و می‌دانیم مهم است، اما مرگ دائما در میان قیمت دلار و پیاز و مراسم عروسی و جشن مهمانی عمه و دائی گم می‌شود. برای جبران این وضع، باید همیشه آن را به یاد آوریم یا به یادمان آورند.

فراموش نکنیم که فراموشی از جهت عملکرد یا نتیجه عملی با ندانستن یکی است. در مقابل، ذکر و تذکر از جهت عملکرد یا نتیجه عملی با معرفت جدید فرقی ندارد، بلکه از جهت کارکرد در ردیف بهترین و مفیدترین معرفت‌های جدید قرار می‌گیرد.